عروض و قافیه 17

آشنایی با عروض و قافیه۱۷

🌸بسم‌الله الرحمن الرحیم
هست کلید درِ گنجِ حکیم🌸

🔶نکاتی در باب تقطیع ۴

🔷ب- اختیارات شاعری (بخش اول):

💠این است که شاعر از دو صورت ممکن هر کدام را که به کار برد، شعر صحیح باشد و در وزن خللی وارد نگردد، به عبارت دیگر استعمال هر یک از آن دو وجه مجاز باشد. اما باید توجه داشت که فقط یکی از آن دو صورت اصل است. بدین ترتیب با توجه به اختیارات است که اوزان تقطیعی را به اوزان اصلی برمیگردانیم.

 💠۱- شاعر مختار است در آخر مصراع، یک یا دو حرف صامت اضافه بر وزن بیاورد (یا نیاورد):

بیا تا گل برافشانیم و می در ساغر اندازیم

 فلک را سقف بشکافیم و طرحی نو دراندازیم

«حافظ»

مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن

▫️در آخر هر دو مصراع یک «میم» اضافه بر وزن آمده است که بر طبق قاعده از تقطيع ساقط است.

بنال بلبل اگر با منت سر یاری است

که ما دو عاشق زاریم و کار ما زاری است

«حافظ»

مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن

▫️در آخر این دو مصرع هم حروف «ست» از تقطيع ساقط است.

‼️در اوزان دوری که هر مصراع به دو نیم مصراع مستقل قابل تقسیم است (یعنی وسط مصراع حکم آخر مصراع را پیدا می کند)، این حکم در وسط مصراع نیز صدق میکند (یعنی می توان در وسط مصراع هم حرفی اضافه بر وزن آورد)؛ مثال:

می بیغش است دریاب، وقتی خوش است بشتاب/
ســال دگـر کــه دارد، امــیــد نـو بـهـاری/

 «حافظ»

مستفعلن فعولن مستفعلن فعولن

▫️همانطور که مشاهده می کنید حرف «ب» در کلمه‌ی «دریاب» در وسط و در کلمه‌ی «بشتاب» در آخر مصراع اول از وزن ساقط است.
✍️ادامه دارد….

📘تحقیق : ایلیا – علیاری ( دکتر حسین محمدی مبارز – دکتر علیرضا علیاری)