عروض و قافیه 8

🌸بسم‌الله الرحمن الرحیم
هست کلید درِ گنجِ حکیم

🔶مبانی وزن شعر فارسی۶

🔷ارکان۱:
همانطور که در صرف عربی، قالب‌هایی برای کلمات اختراع کرده اند و مثلاً میگویند شاعر بر وزن فاعل، در عروض نیز برای کلمات (یا مجموعهٔ چند هجای کوتاه و بلند) قالب‌هایی وضع کرده اند و مثلا می گویند:

«می آیم» شامل سه هجای بلند است، (– – –) بر وزن مفعولن.

بنای این قوالب بر «ف» و «ع» و «ل» است و البته این قرارداد است و می توان به جای آن هر معادل دیگری را به کار برد.
❗️بعد از تقطیع اشعار به هجاها، با توجه به جدول ارکان، به جای هرچند هجا یک رکن قرار می دهیم.

✅به این عمل رکن بندی میگویند.
❗️مثلا در این بیت امیر معزی:

ای کاروان منزل مکن جز در دیار یار من
تا یک زمان زاری کنم بر رَبع و اَطلال و دِمَن

🔹بعد از تقطیع ملاحظه می کنیم که مجموعه یا طرح (– – U –) در هر مصراع چهار بار تکرار می شود. رکن معادل این طرح در جدول ارکان، مستفعلن است.
بدین ترتیب برای نشان دادن فرمول وزن، چهار بار میگوییم: مستفعلن.

✅از تکرار این ارکان (مجموعه‌ی هجاها) است که وزن ایجاد می شود.

💠یکی از فواید استفاده از ارکان این است که به کمک آن می توان وزن شعر را به صورت «فرمول» برای کسی خواند و مشخص کرد.

❗️مثلاً وزن این مصراع حافظ:

«که عشق آسان نمود اول ولی افتاد مشکل ها»

«مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن» است.

📕 تحقیق : ایلیا – علیاری ( دکتر حسین محمدی مبارز – دکتر علیرضا علیاری)