زمان حال یا زمان مضارع

زمان حال یا زمان مضارع در زبان فارسی به رویداد یا وجود حالتی (به‌صورت مثبت یا منفی) در زمان حال یا آینده می‌پردازد و دارای انواع زیر است:

• ساختار: بن مضارع + شناسه «َم، ی، َد، یم، ید، َند»

مثال: رَوَم، رَوی، رَوَد، رَویم، رَوید، رَوند

حال اِخباری (مضارع اِخباری)

فعلی که وجود حالتی یا رویداد واقعه‌ای را به‌طور قطعی در زمان حال یا آیندهٔ نزدیک بیان می‌کند.به زبان ساده خبری را به ما می‌دهد.

• ساختار: می + بن مضارع + شناسه «َم، ی، َد، یم، ید، َند»

مثال: می‌روم، می‌روی، می‌رود، می‌رویم، می‌روید، می‌روند

نکته 1: گاهی در قدیم به جای پیشوند « می» از «همی» استفاده می شد:

همی گویم و گفته ام بارها            بود کیش من مهر دلدار ها (علامه طباطبایی)

نکته2 :گاهی این فعل (چه در زمان حاضر چه در قدیم ) بدون علامت خاص به

 کار برده می شود : مثال دیروزی

بگفت آن جا به صنعت در چه کوشند ؟        بگفت اندُه خرند و جان فروشند.

بگفتا جان فروشی در ادب نیست بگفت از عشقبازان این عجب نیست(نظامی – خسرو و شیرین)

(کوشند/ خرند / فروشند ، مضارع اخباری هستند). مثال امروزی: کار دارم

حال اِلتِزامی (مضارع اِلتِزامی)

فعلی که انجام آن با شک و تردید همراه باشد.

• ساختار: بـ + بن مضارع + شناسه «َم، ی، َد، یم، ید، َند»

مثال: بروم، بروی، برود، برویم، بروید، بروند

نکته1 : گاهی این فعل بدون پیشوند « ب » مورد استفاده قرار میکیرد :

 اگر دستم رسد  (برسد) بر چرخ گردون از او پرسم که این چین است و آن چون

یکی را می دهی صد ناز و نعمت یکی را نان جو آلوده در خون (باباطاهر)

نکته2 : گاهی به جای پیشود « ب» در اول فعل از « می» استفاده می شود و برای تشخیص این فعل از مضارع اخبای فقط باید به معنی آن توجه کرد :

زاغ گفت: من باری جای نگه دارم و می نگرم (بنگرم) تا چه کنند (کلیله و دمنه)

نکته3: شکل ظاهری « سوم شخص مفرد ماضی استمراری » و « دوم شخص جمع مضارع اخباری » در برخی افعال هم شکل هستند و فقط باید در جمله تفاوت آنها را تشخیص داد  :

می خرید ( آن پسر هر روز کتاب می خرید «ماضی استمراری» )  و (شما همیشه کتاب می خرید « مضارع اخباری »)

این نکته برای افعال زیر نیز صدق می کند

دریدن / خریدن / لرزیدن / سنجیدن / لغزیدن / پریدن / ……

نکته4 : دوم شخص جمع مضارع التزامی و دوم شخص جمع فعل امر از نظر ظاهر کاملا شبیه هم هستند :

شاید به شیراز  بروید ( مضارع التزامی )       به شیراز بروید(فعل اَمر)

حال مستمر(مضارع مستمر یا ملموس)

فعلی که انجام آن هم‌اکنون در حال جریان است.

• ساختار:دارم،داری،دارد،… +مضارع اخباری

مثال:دارم می روم،داری می روی،دارد می رود،داریم می رویم،دارید می روید،دارند می روند

نکته : گاهی هم بین جزء کمکی و اصلی مضارع مستمر فاصله ایجاد می شود:

دارم کم کم به آنها امیدوار می شوم ( دارم می شوم= مضارع مستمر)

تحقیق : ایلیا- علیاری( دکتر حسین محمدی مبارز – دکتر علیرضا علیاری)