درسنامه قافیه 7

✍🏻حروفِ رِدف اصلی
درسنامه قافیه ٧

«شعر» اگر از «شرع» گیرد اعتبار
*بال افشاند به«عرش» کردگار

درسنامه ء حروف قافیه و نحوهء شناخت آنها
📗بخش هفتم

تا کنون توضیحاتی پیرامون حرف ” تاسیس”
و ” دخیل ” و ” رَوِی” *داده شده است. اما بحث امروز در بارهء *حروفِ
” رِدف ” است .
*” رَدف” در لغت عرب به معنایِ *پیروی کردن و متابعت کردن است و” رِدف ” به اطاعت و پیروی
و نیز برکسی که در پشت سرِ سوار و بر تَرکِ مَرکب می نشیند، اِطلاق می گردد*
ولی در اصطلاح ادبی به سه حرفِ “* الف” و ” واو ” و ” یا ” گفته می شود که پیش از حرفِ اصلیِ ” قافیه ” یعنی حرفِ ” رَوِی ” قرار می گیرند.
♦️ این قافیه را «مُردَف» گویند.
اما این سه حرف، همان حروفِ ” عِلِّه ” (وای) هستند که در علمِ ” صَرفِ ” زبان عربی از آنها یاد می شود
♦️ اگر بخواهیم این سه حرف را برای به خاطر سپردن در یک کلمه نمایش دهیم به کلمهء ” وای ” یا ” اوی ” می رسیم.*
مطالبی را که باید در مورد حرفِ ” رِدف ” بدانیم عبارت اند از :
*۱) رِدف بر دو قسم است ” اصلی ” و ” زاید ” *

*۱/۱ ) رِدفِ اصلی به سه حرفِ : ” و ، ا ، ی ” گفته می شود که بلا فاصله پیش از حرفِ ” رَوِی ” قرار می گیرند و با هجای بلند تلفّظ می شوند. *
۱/۲ ) حروف رِدفِ اصلی همیشه ساکن اند و حرکتِ فتحه و کسره و ضَمّه نمی پذیرند
۱/۳ ) رعایت حروفِ رِدفِ اصلی در کلمهء قافیه الزامی است .
۱/۴ ) چند مثال برای حرفِ رِدفِ اصلیِ” الف”:

یار ، دار ، بازار ، کار،خار. در این کلمات حرفِ ” ر ” حرفِ رَوِی و حرفِ”الف”
از حروف رِدفِ اصلی است.

خواب،کتاب،حساب،تاب
در این کلمات حروفِ “ب” حرفِ رَوِی و حرفِ” الف ” از حروف رِدفِ اصلی است.

نام، شام، دام، مقام،مدام.
دراین کلمات حروف “م “
حرفِ رَوِی و حرفِ” الف”
از حروف رِدفِ اصلی است

داد، فریاد، بیداد،شاد،یاد.
در این کلمات حروفِ” د “حرفِ رَوِی وحرفِ ” الف”از حروفِ رِدفِ اصلی است.*

داغ،باغ،راغ، سراغ، ایاغ.
در این کلمات حروفِ” غ ” حرفِ رَوِی و حرفِ ” الف” از حروف رِدفِ اصلی است.

۱/۵) چند مثال برای حرفِ رِدفِ اصلیِ ” واو”:

خوب ، چوب ، محبوب ،جنوب ، رُسوب .
در این کلمات، حروفِ ” ب ” حرفِ رَوِی و حرفِ” و” از حروف رِدفِ اصلی است

روی ، جوی ، دلجوی ، خوی ، کوی ، موی .
در این کلمات حرفِ ” ی “حرفِ رَوِی و حرفِ ” و “از حروف رِدفِ اصلی است.

سور ، شور ، کور ، گور ،دور ،مجبور، معذور در این کلمات ، حروفِ ” ر ” حرفِ رَوِی و حرفِ” و ” از حروف رِدفِ اصلی است.

شُوم ، رُوم ، محروم ، مظلوم ،معدوم، بوم؛ در این کلمات حروفِ ” م ” حرفِ رَوِی و حرفِ” و ” از حروف ردفِ اصلی است.

بیرون ، اندرون ،حَلَزون،خون ،جیحون ، پیرامون؛در این کلمات حروفِ”ن”حرفِ رَوِی و حرفِ ” و “
از حروفِ ردفِ اصلی است.

۱/۶ ) چند مثال برای حرفِ رِدفِ اصلیِ “ی” :
دیر ، زیر ، تیر ، میر ، حریر ، زَمهَریر ، کویر ؛ در این کلمات، آخرین حرفِ آنها که حرفِ ” ر “است ،حرفِ رَوِی و حرفِ” ی” از حروف رِدفِ اصلی است.

شیب ، نشیب ،نصیب ،نجیب ، طبیب ، حبیب؛
آخرین حرفِ این کلمات یعنی حرفِ “ب” حرفِ رَوِی و حرفِ ” ی ” از حروف ردفِ اصلی است.

نیش ، خویش ، دلریش ،پریش ، پیش ، بیش ؛
در این کلمات حروف “ش” حرفِ رَوِی و حرفِ” ی ” از حروف رِدفِ اصلی است.

نیز ، پاییز ، ریز ، پرهیز،کنیز ، تیز ، خیز ، چیز ؛
در این کلمات حروفِ ” ز ” حرفِ رَوِی و حرفِ” ی “از حروف ردفِ اصلی است.

دید ، بازدید ، خرید ، شنید ، پرید ، کلید، بید ؛
آخرین حرفِ این کلمات یعنی حرفِ ” د “حرفِ رَوِی و حرفِ ” ی”از حروفِ ردفِ اصلی است.
ادامه دارد…..

پژوهش: استاد دکتر محمد علی مجاهدی

خوانش:دکتر حسین محمدی مبارز