عروض و قافیه 16

آشنایی با عروض و قافیه۱۶

بسم‌الله الرحمن الرحیم
هست کلید درِ گنجِ حکیم

🔶نکاتی در باب تقطیع۳

🔷الف- قواعد تقطيع (بخش سوم)

💠۵- صدای ترکیبی ow در آخر کلمات، اگر پیش از مصوت دیگر قرار گیرد، به o و v تجزیه می شود و صامت v جزء هجای دوم قرار میگیرد؛ این صدا در کلماتی مانند «جُو» ، «رُو»(فعل امر رفتن) وجود دارد.

▫️برای مثال در بیت زیر:

من اَر چه حافظ شهرم جُوی نمی ارزم

مگر تو از کرم خویش یار من باشی
«حافظ»

 ل–ل– / ل‌ل–– / ل–ل– / ––

مفاعلن فعلاتن مفاعلن فع لن

در این جا کلمه ی جُوی تبدیل به هجای کوتاه «جُ» و هجای بلند «وی» شده است:

جوی = جُ + وی

💠۶- هرگاه در کلمه‌ای، حرف «ن» در آخر کلمه باشد و حرکت آن ساکن بود و بعد از مصوت بلند قرار گرفت و حرف اول کلمه‌ی بعد، صامت بود؛ حرف «ن» را در هنگام تقطیع حذف می‌کنیم. مثال:

عاشقان دارند کار و عارفان دانند حال

این سخن در دل فرود آید که از جان گفته اند

 –ل–– / –ل–– / –ل–– / –ل–

فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن

▫️چنانکه ملاحظه می شود در این بیت کلمات «عاشقان» و «عارفان» و «این» و «جان»، (معادل «عاشقا» و «عارفا» و «ای» و «جا») حساب شده‌اند.

❗️تنها استثناء نون کلمهٔ «زینهار» است که همیشه برخلاف قاعده در تقطیع حساب می شود:

زینهار از آب شمشیرت که شیران را از آن

تشنه لب کشتی نهنگان را در آب انداختی

نکته: برای تشخیص اینکه حرف «ن» را در تقطیع ساقط کنیم، می‌توانید حرف«ت» را جایگزین کنید؛ اگر وزن شعر مختل شد، حرف «ن» اضافه است.

📕تحقیق : ایلیا – علیاری ( دکتر حسین محمدی مبارز – دکتر علیرضا علیاری)